Proces tłumaczenia jest niezwykle złożony. Polega na ogromnym zaangażowaniu intelektualnym i psychologicznym tłumacza. Podczas tłumaczenia myśli (słowa) powinny być realizowane w dwóch językach jednocześnie, po to aby osiągnąć cel tłumaczenia. Na tym polu podczas przekładu mogą wystąpić trudności, z którymi musi zmierzyć się tłumacz w swojej pracy. Nawet najlepsi tłumacze często na nie napotykają w procesie tłumaczenia. Warto zawsze mieć na uwadze, że przetłumaczone słowo, nawet jeśli zostało przełożone zgodnie z zaleceniami, nie zawsze może odpowiadać temu z tekstu pierwotnego. Z pewnością nie ma tłumacza, który nie miałby czasem problemów podczas przekładu językowego tekstu. Każdy tłumacz napotyka na trudności, a którymi musi zmierzyć się w swojej pracy.
Problemy przy tłumaczeniu tekstu nie wynikają wcale z braku odpowiedniej wiedzy, słownictwa czy braku doświadczenia. One po prostu występują i należy wiedzieć jak z nimi się mierzyć. Przekład wymaga od tłumacza ogromnego zaangażowania wiedzy merytorycznej, doświadczenia oraz inteligencji. Bez tych cech nawet dobry tłumacz nie sprosta zleceniu. Przetłumaczyć materiał źródłowy może nawet translator. Ale żeby oddać kontekst oryginału, trzeba zgłębić większe pokłady wiedzy.
Z jakimi trudnościami musi się mierzyć tłumacz w swojej pracy?
Aby wskazać najczęstsze trudności, z którymi musi się zmierzyć tłumacz w swojej pracy, należy wyjaśnić jakie elementy powinno spełniać rzetelne tłumaczenie. Najczęściej efekt tłumaczenia oceniany jest według trzech kryteriów:
- celu tłumaczenia
- charakteru tłumaczonego tekstu (jego cechy)
- klienta, dla którego wykonywane jest tłumaczenie (obiektywność)
Odnosząc się do pierwszego z nich warto podkreślić, że jest to cel priorytetowy. Inaczej przecież tłumaczone są dokumenty urzędowe, a inaczej literackie. Wówczas przy wykonywaniu tłumaczenia jako pierwsze należy zadać sobie pytanie o jego cel. Dla niektórych lingwistów właśnie cel czyli najwierniejsze oddanie tekstu wyjściowego jest najistotniejszy. To znacznie ułatwia pracę tłumacza, dając mu najlepsze możliwości wiernego oddania kontekstu tekstu źródłowego. Tłumacz może stosować różne narzędzia i metody pracy aby ten cel osiągnąć. Bo tu liczy się efekt końcowy.
Drugie kryterium dotyczy cech samego materiału tłumaczeniowego. Odnosi się konkretnych elementów tekstu czy wypowiedzi ustnej. Pamiętajmy, że nie każdy materiał pisemny może być poprawnie stworzony w języku wyjściowym. Zdarza się, że sam tekst źródłowy ma pomyłki stylistyczne czy gramatyczne.
Podobnie jest z tłumaczeniem ustnym. Nie każdy potrafi poprawnie wypowiadać się w języku ojczystym. Czasem dochodzą do tego wady mowy u mówiącego, co znacznie utrudnia przekład, nawet z języka angielskiego na język polski. Jak wówczas powinien postąpić tłumacz? Jak zachować wierność materiału wyjściowego podczas tłumaczenia? To niewątpliwie jeden z najczęstszych problemów tłumaczy. Zawsze należy mieć na uwadze wierność tłumaczenia. Jeśli materiał pierwotny ma błędy, nie należy go „wygładzać”. Oznacza to, że nawet jeśli wypowiedź jest uboga w słownictwo, nie można nadawać mu formy literackiej. Powinno się tłumaczyć, tak jak został on napisany czy wypowiedziany pierwotnie. Z tym wiąże się trzecia cecha rzetelnego tłumaczenia czyli obiektywizm. Tłumacz nie może ubarwiać tekstu, nawet jeśli tłumaczenie na tym skorzysta. Wówczas przekład nie będzie miał nic wspólnego z tekstem wyjściowym, a stanowił jego adaptację.
Przykłady najczęstszych trudności, z którymi musi zmierzyć się tłumacz w swojej pracy
Najczęstszymi trudnościami, z którymi musi zmierzyć się tłumacz w swojej pracy są problemy natury językowej i kulturowej. Pierwsze z nich odnoszą się do różnic w gramatyce dwóch języków. Wynikają one z odmienności leksykalnych i niejednoznaczności znaczeniowej słów. Drugie zaś związane są ze specyfiką kulturową i obyczajową, charakterystyczną dla danej grupy ludzi.
Co ciekawe, trudności z którymi musi mierzyć się tłumacz w swojej pracy zostały sklasyfikowane w oparciu o najczęstsze problemy w tłumaczeniu tekstów z języka arabskiego na język angielski i odwrotne. Obok dwóch wymienionych powyżej, na liście znajdują się również: słownictwo, morfologia języka, składnia, czynniki pragmatyczne i odmienność retoryki.
Najczęstszym problemem z którym może także zetknąć się tłumacz w swojej pracy są wyrażenia nieprzetłumaczalne, To ogromne wyzwanie dla tłumacza, zwłaszcza gdy sformułowane frazy należą do języka potocznego, slangu. Wymaga to od tłumacza nie tylko ogromnej znajomości i doświadczenia, ale także obycia z żywym językiem.
Czynniki kulturowe to kolejny poważny problem, który może także napotkać tłumacz w swojej pracy. Można nawet uznać, że jest on czynnikiem decydującym o wierności przekładu. Błędnie przetłumaczony tekst z danego kręgu kulturowego może bowiem wypaczyć obraz oryginału.
Podczas tłumaczenia, tłumacz zawsze powinien zwracać uwagę na pochodzenie kulturowe tekstu, aby nie popełnić błędu. Tu ważne są niuanse obyczajowe, specyfika kulturowa. Świetnym przykładem są chociażby kraje arabskie i europejskie. W każdym obowiązują określone zasady obyczajowe, charakterystyczne dla danej nacji. Jeśli tłumacz nie weźmie ich pod uwagę, wykona tłumaczenie błędnie. Warto również pamiętać, że pewnych zwrotów, charakterystycznych dla dane j kultury nie można bezpośrednio odnieść do innej. Chociażby święta narodowe czy religijne. Dlatego tak istotna jest znajomość różnic kulturowych określonych grup.
Innymi trudnościami, z którymi musi mierzyć się tłumacz w swojej pracy jest specyfika danego języka. Często nawet doświadczeni tłumacze mogą natknąć się w pracy na wyrażenia, które sprawiają trudności. Pamiętajmy, że dane słowo, nawet jeśli zostanie przetłumaczone zgodnie z wytycznymi może nie oddać w pełni znaczenia słowa pierwotnego. Każdy język ma charakterystyczne dla siebie konotacje językowe. Niuanse językowe są czasem trudne do wyłapania przez osobę, dla której dany język nie jest językiem ojczystym. Dlatego najczęstszy problem może pojawiać się przy staranności przekładu. Każde słowo ma znaczenie. I najczęściej nie należy tłumaczyć go w oderwaniu od pozostałych elementów zdania czy całego fragmentu. Tłumacząc słowo po słowie tłumacz naraża się na zarzut niskiej jakości przekładu. A to może wpłynąć na jego renomę.
Najczęstsze trudności, z którymi musi zmierzyć się tłumacz w swojej pracy kształtują jego warsztat
Dobre tłumaczenie jest wizytówką każdego tłumacza. Dobre, czyli jakie?Kryteria rzetelnego tłumaczenia określają trzy zasady. Pierwsza z nich to znajomość słownictwa i gramatyki języka źródłowego.
Drugą z nich jest umiejętność tłumacza do odtworzenia teksty źródłowego w języku docelowym.
Trzecią zaś jest odtworzenie, uchwycenie stylu oryginału aby zachować spójność stylistyczną z oryginalnym dziełem. Tak naprawdę dobre tłumaczenie to rzetelne odtworzenie tekstu w języku docelowym. Oznacza wierność stylu, zamysłu autora tekstu pierwotnego oraz poprawność gramatyczną. Inaczej ujmując – przetłumaczony tekst powinien być jak najbliższy oryginałowi. Tyle, że w innym języku.
Wydawać by się mogło, że trudności, z którymi musi się zmierzyć tłumacz w swojej pracy mogą wpływać demotywująco. Jednak jeśli spojrzymy na problem z innej strony już tak nie jest. Dzięki trudnościom, z którymi musi mierzyć się tłumacz, doskonali on swoje umiejętności i kunszt translatorski. Różnorodność tłumaczeniowa tekstów sprawia, że wciąż poszukuje nowych rozwiązań. Dlatego tak istotna jest przy przekładzie tekstów nieustanna praca i samodoskonalenie się. Specjalistyczne słownictwo wymagane przy trudnych tłumaczeniach, wieloznaczność wyrazów i zwrotów są wyzwaniem dla każdego tłumacza.
Ale pokonywanie trudności to także element pracy w zawodzie. Stąd tłumacz nie powinien zrażać się trudnościami w swojej pracy, a wykorzystać je do podnoszenia umiejętności zawodowych.
Warto też odważnie sięgać po najtrudniejsze do przekładu teksty. Ogromnym wyzwaniem jest na przykład tłumaczenie poezji czy Pisma Świętego. To one mogą stanowić największe trudności w tłumaczeniu. Pamiętajmy jednak, że praca i samodyscyplina są na stałe wpisane w zawód tłumacza. Dlatego nie można trudności, z którymi musi zmierzyć się tłumacz w swojej pracy traktować jako bariery uniemożliwiającej jej wykonywanie. To właśnie one cechują ten zawód. A jako sobie z nimi radzić? Pokonywać je. Na początku z pewnością będzie wydawało się, że są zbyt trudne do przejścia. Jednak mierzenie się z trudnościami kształtuje charakter i umiejętności. A to już połowa sukcesu w zawodzie tłumacza.
About Author
Nazywam się Oliwia Janicka i jestem rodowitą gdańszczanką. Tu mieszkam oraz pracuję jako tłumacz języka chorwackiego. Poza tłumaczeniem tekstów zajmuję się też pisaniem artykułów na interesujące Was tematy. W swojej pracy najbardziej lubię to, że mogę dużo czytać i poznawać nowych ludzie. Dzięki temu dobrze wiem, jak przełożyć teorię na praktykę. Z przyjemnością podzielę się z Państwem swoim doświadczeniem. Po pracy wolny czas spędzam na krótkich wypadach za miasto z książką i w dobrym towarzystwie.
