Zapomniana mowa. Przykłady języków martwych
Badacze doliczyli się, że na całym świecie funkcjonuje łącznie kilka tysięcy rodzajów języków, którymi ludzie się ze sobą komunikują. Poza nimi znajdują się języki martwe, czyli takie, które przestały być językiem ojczystym dla danej społeczności.
Aby daną grupę można było uznać za język martwy, konieczne jest udowodnienie, że nie charakteryzuje się on już żadnymi naturalnymi mówcami. Taka sytuacja ma miejsce chociażby
w przypadku łaciny, która nie jest już językiem ojczystym dla jakiejkolwiek grupy ludzi, choć cały czas, w mniejszym lub większym stopniu jest używana. Powodem takiego stanu rzeczy przede wszystkim jest asymilacja kulturowa i rozpowszechnienie kilku najpopularniejszych języków na świecie, co ułatwia komunikację populacji całej kuli ziemskiej.
W 2009 roku chiński profesor z Southeast University w Jiangsu, Qing Chun przeprowadził badanie, wedle którego udowodnił, że do 2050 roku wyginie około 90% obecnie używanych na całym świecie języków. Według jego tezy, a także statystyk rejestrowanych przez ONZ wynika, że spośród wszystkich języków na świecie, zaledwie 4% populacji korzysta z 97% z nich. Powodami przewidywanego wymarcia mają być ataki ze strony bardziej dominujących języków, rozwijający się Internet i globalizacja.
Co się dzieje z językami martwymi?
Z reguły przejście języka ojczystego do języka wymarłego następuje w momencie, gdy dana mowa ulega śmierci językowej i zastępowana jest innym sposobem komunikacji. Przykładem może być szereg języków wykorzystywanych przez rdzennych Amerykanów, które z biegiem lat w wyniku kolonizacji zostały zastąpione angielskim, francuskim, portugalskim czy hiszpańskim.
Najbardziej popularnym dla europejskiej społeczności przykładem języka martwego jest łacina, która od wielu lat kojarzona jest przeważnie z tematyką liturgiczną czy medyczną. Poza tym można znaleźć wiele przypadków w historii całego świata, a to głównie za sprawą tendencji do zachowania historycznej formy danego języka.
Języki martwe – przyczyny powstawania
Przemoc: wojny, najazdy i kolonizacje sprawiały, że osoby posługujące się danym językiem wskutek konieczności zmieniały go na inny. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku języków tasmańskich lub niektórych języków amerykańskich Indian, zwłaszcza w Ameryce Południowej
Klęski żywiołowe i choroby: wskutek kataklizmów czy masowych chorób i śmierci, język danej grupy społecznej może zniknąć. Masowe zniszczenia, jakie spowodowane były na przykład pamiętnym, niszczycielskim tsunami w Indonezji w 2004 roku doprowadziły do przejścia tysięcy osób do innych kultur, a co za tym idzie, uznania ich języków ojczystych za języki martwe
Presja ekonomiczna: rodzice, którzy uznają, że ich dzieci będą miały lepszą przyszłość, jeśli nauczą się innego, bardziej popularnego języka doprowadzają do tego, że ich ojczysta mowa po pewnym czasie uznana może być za język martwy
Prestiż społeczny: wiąże się z poprzednim punktem. Gdy tylko język obcy nabiera prestiżu wynikającego z ilości osób posługujących się nim, ludzie, którzy w naturalny sposób przechodzą do jego używania, zaprzestają komunikacji przy użyciu swojej rodzimej mowy
Dobrowolna zmiana: dotyczy to przede wszystkim osób z małych terenów, na których język występuje w ograniczonym, konkretnym obszarze. Dostrzegając rozwój ze wszystkich innych stron, społeczność wybiera komunikację przy użyciu bardziej popularnej mowy, zapominając tym samym o swoim rodzimym języku.
Uznane w ostatnich latach języki martwe
W najnowszej historii świata dostrzec można sporą ilość języków, które z różnych powodów zostały uznany za języki martwe.
Język pazeh: wywodził się z rodziny austronezyjskiej i używany był przez rdzennych tajwańskich aborygenów Pazeh. Datę jego wymarcia szacuje się na 24 października 2010 roku, kiedy to zmarła ostatnia osoba, która się nim posługiwała. Występował na zachodnim wybrzeżu Tajwanu w obszarach dzielnic Cholan, Houli, Fengyuan, Tantzu, Taichung i Tungshih
Dialekt Cromarty (język szkocki): używany przez niewielką grupę mieszkańców Cromarty na dalekiej północy Szkocji. Jego początki sięgają XV i XVI wieku, kiedy to przeniosła się tam społeczność z zatoki Morza Północnego Firth of Forth. 2 października 2012 roku zmarła ostatnia posługująca się nim osoba.
Język liwski: należał do grupy języków ugrofińskich i był blisko spokrewniony z estońskim. Obecnie używany jest przez zaledwie garstkę osób zamieszkujących wsie na północy Łotwy.
5 czerwca 2013 roku zmarła ostatnia osoba, dla której był on językiem ojczystymJęzyk klallam: należał do rodziny języków salisz, a przy jego pomocy komunikowali się Indianie zamieszkujący półwysep Olympic w stanie Waszyngton oraz wyspę Vancouver w kanadyjskiej Kolumbii Brytyjskiej. 4 lutego 2014 roku zmarła ostatnia osoba, dla której był językiem ojczystym i właśnie ta data uznana jest za dzień wymarcia klallam
Język nuu-chah-nulth: należał do grupy języków wakaskich i używany był przez mieszkańców Wybrzeża Północno-Zachodniego w Ameryce Północnej, a także część społeczności Kolumbii Brytyjskiej w okolicach Vancouver. Zakwalifikowana jako język martwy w lutym 2016 roku, kiedy to zmarła ostatnia osoba, dla której był on ojczystą mową.
About Author
Nazywam się Zuzanna Kwiatkowska i pochodzę z Siedlec, jednak od 5 lat mieszkam i pracuję w Bratysławie. Na co dzień jestem tłumaczem języka słowackiego i polskiego. Oprócz tego zajmuje się także tworzeniem artykułów na strony internetowe o różnej tematyce. Bardzo lubię swoją pracę, dzięki której poznaję wiele nowych aspektów z różnych dziedzin. Z przyjemnością poprowadzę was przez wiele trudnych tematów i podzielę się swoim doświadczeniem. Oprócz pracy fascynuje mnie jazda konna, które poświęcam każdą chwilę.
